1 listopada br. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o pomocy społecznej, która wprowadza m.in. nową formę usług społecznych – usługi sąsiedzkie. To wsparcie przede wszystkim dla osób starszych, które potrzebują pomocy np. przy zrobieniu zakupów czy sprzątaniu mieszkania. Na ten cel przeznaczono blisko 30 mln zł.
Wprowadzenie usług sąsiedzkich przyczyni się do rozwoju usług społecznych, głównie dla osób starszych, które wymagają np. pomocy przy zrobieniu zakupów czy sprzątaniu mieszkania, ale nie wymagają jeszcze pomocy w formie usług opiekuńczych świadczonych przez opiekunki.
Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania związane z usługami sąsiedzkimi:
Dlaczego usługi opiekuńcze świadczone w formie usług sąsiedzkich są tak ważne?
Zalety usługi sąsiedzkiej:
- są realizowane przez osoby z najbliższego otoczenia – zatem opierają się na zaufaniu, relacjach międzyludzkich i dają poczucie bezpieczeństwa dla osoby z niej korzystającej,
- obejmują najprostsze możliwe formy pomocy przy takie jak: zrobienie zakupów, sprzątanie mieszkania, przypilnowanie osoby starszej by przyjęła leki – zatem nie wymagają specjalistycznych kwalifikacji zawodowych,
- uwalniają specjalistyczne kadry w pomocy społecznej od czynności, których nie muszą robić specjaliści (pielęgniarka, czy opiekunka, nie musi robić zakupów lub innych czynności porządkowych)
- są elastyczne – godziny ich świadczenia i zakres jest ustalany pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami.
Kto i na jakich zasadach odpowiada za realizację usług sąsiedzkich?
Usługi sąsiedzkie są zadaniem gminy, jednak nie mają charakteru obowiązkowego. Oznacza to, że gmina podejmie decyzję o tym czy będzie realizować usługi opiekuńcze w tej formie. Gmina będzie mogła zadecydować, czy organizując na swoim terenie usługę sąsiedzką będzie korzystać z możliwości jej zlecenia organizacjom pozarządowym. W zależności od indywidualnych potrzeb i możliwości, samorząd będzie decydował o formie podejmowania współpracy z opiekunami-sąsiadami (w większości przypadków podstawą takiej współpracy będzie umowa zlecenia lub wolontariat).
Jak finansować usługi sąsiedzkie?
Zaproponowana usługa będzie finansowana ze środków gminy, jednak przygotowane rozwiązanie prawne jest skorelowane z wsparciem rządowym, w postaci środków finansowych w ramach Korpusu Wsparcia Seniorów, a także może być finansowane w ramach perspektywy finansowej UE. Do usług opiekuńczych mają również zastosowanie przepisy dotyczące ustalania przez podmiot organizujący usługi odpłatności za ich realizację. Zatem wszystkie kompetencje w zakresie organizacji usług i ich finansowania spoczywają na gminie.
Kto będzie mógł skorzystać z pomocy?
Z usług sąsiedzkich będzie mogła skorzystać osoba samotna, która z powodu wieku, choroby lub innych powodów wymaga wsparcia innych osób, natomiast nie może go otrzymać.
Za osobę samotną uznaje się osobę, która:
- samotnie prowadzi gospodarstwo domowe,
- nie znajduje się w związku małżeńskim,
- nie posiada zstępnych ani wstępnych, czyli dzieci, wnuków, rodziców, dziadków.
Zgodnie z przepisami, gmina w drodze uchwały będzie mogła zadecydować o poszerzeniu katalogu osób, które będą mogły otrzymać usługi sąsiedzkie. W związku z tym z usług sąsiedzkich będą mogły skorzystać także te osoby, których rodzina, w tym wspólnie niezamieszkujący małżonek, zstępni i wstępni, nie mogą zaoferować takiego wsparcia.
Warto podkreślić, że przy stosowaniu tej formy wsparcia nie mają zastosowania kryteria dochodowe, wobec tego sytuacja finansowa osoby wymagającej usług sąsiedzkich nie będzie brana pod uwagę.
Kto będzie mógł świadczyć pomoc?
Świadczeniem usług sąsiedzkich będą mogły zajmować się osoby, które spełnią poniższe wymagania:
- • ukończyły 18. rok życia,
- • nie należą do rodziny osoby, dla której mają być świadczone usługi,
- • nie są zamieszkującym oddzielnie członkiem rodziny (małżonkiem, wstępnym lub zstępnym) osoby, dla której mają być świadczone usługi,
- • oświadczyły, że są zdolne pod kątem psychofizycznym do świadczenia tego typu usług,
- • zamieszkują w okolicy osoby, dla której przeznaczone są usługi,
- • przeszły szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy,
- • zostały zaakceptowane przez organizatora usług i osobę, na rzecz której usługi te mają być świadczone.
Zadanie gminy
Organizatorem usług sąsiedzkich będą gminy właściwe pod względem miejsca zamieszkania osoby, która będzie ubiegała się o przyznanie tego typu usług, albo innego rodzaju podmioty uprawnione do ich prowadzenia.
Tak jak przy pozostałych zadaniach gmina będzie mogła zadecydować, czy organizując na swoim terenie usługę sąsiedzką będzie korzystać z możliwości jej zlecenia organizacjom społecznym.
W zależności od indywidualnych potrzeb i możliwości będzie decydować też o formie podejmowania współpracy z opiekunami-sąsiadami (w większości przypadków podstawą takiej współpracy będzie umowa zlecenia).
W przypadku realizacji przez gminę usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich, rada gminy określi w uchwale, jak świadczone będą usługi opiekuńcze tego typu i ile będzie kosztowało ich prowadzenie, w tym głównie:
• szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze (w tym także świadczone w formie usług sąsiedzkich) i specjalistyczne usługi opiekuńcze (z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi),
• szczegółowe warunki zwolnienia od opłat i tryb ich pobierania,
• szczegółowe warunki przyznawania usług sąsiedzkich (np. czy będą to usługi „uzupełniające” usługi świadczone przez opiekunki środowiskowe, czy będą one przyznawane w pierwszej kolejności osobom pozbawionym usług opiekuńczych w ogóle),
• wymiar (który może zostać wskazany także jako minimalny lub maksymalny),
• zakres usług sąsiedzkich (przy założeniu, że czynności wykonywane w ramach tej usługi nie będą wymagały specjalnych kwalifikacji),
• szczegółowy sposób rozliczania wykonania usług sąsiedzkich (np. przez wskazanie, czy wynagrodzenie będzie płatne ryczałtowo, czy za godzinę pracy).
Usługi sąsiedzkie opłacane będą przez gminy i to ich zadaniem będzie ustalenie zasad, na których będą one się odbywały, także pod kątem finansowym.
Wobec tego rada gminy będzie zobowiązana do przygotowania uchwały, w której określone zostanie, w jaki sposób będą świadczone usługi sąsiedzkie i ile będzie kosztowało ich prowadzenie.
Należy jednak zaznaczyć, że gminy, które zdecydują się na realizację usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich będą miały możliwość w roku 2024 pozyskać dodatkowe środki finansowe na ich realizację w ramach programu „Korpus Wsparcia Seniorów”.
Źródło: MRiPS