Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła doraźną kontrolę rozpoznawczą „Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych prowadzona przez warsztaty terapii zajęciowej oraz jej finansowanie przez powiaty”. Działania kontrolne realizowane były w dwóch jednostkach: Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) w Pruszkowie oraz Warsztatach Terapii Zajęciowej (WTZ) w Pruszkowie „Ognisko”, prowadzonych przez Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną, Koło w Pruszkowie. Kontrolą objęto lata 2021-2023.
Przeprowadzenie kontroli pozwoliło NIK na kompleksowe rozpoznanie zagadnień dot. funkcjonowania i finansowania WTZ, ustalenie czy organizacja i funkcjonowanie WTZ przebiegało w sposób efektywny i gospodarny. Pozwoliło też na zaprojektowanie precyzyjnych badań kontrolnych w przygotowywanym programie kontroli planowej P/24/036 – Warsztaty terapii zajęciowej dla osób z niepełnosprawnościami.
W ramach kontroli doraźnej rozpoznawczej w PCPR w Pruszkowie stwierdzono, że dofinansowanie działalności warsztatów terapii zajęciowej umożliwiało osobom z niepełnosprawnościami uczestnictwo w życiu społecznym, co pozytywnie wpływało na ich rehabilitację społeczną.
Pomimo tego, działania PCPR w Pruszkowie, wspierające rehabilitację zawodową (w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia), prowadzoną przez dwa warsztaty, funkcjonujące w powiecie pruszkowskim, były nieskuteczne, bowiem w latach 2021-2022, żaden z ich 65 uczestników nie podjął zatrudnienia.
W ramach kontroli doraźnej rozpoznawczej w WTZ „Ognisko” stwierdzono, że w latach 2021-2022, warsztat nie osiągał ustawowego celu, o którym mowa w art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ponieważ osoby z niepełnosprawnościami uczestniczyły w terapii średnio 19 lat (w grupie 35 uczestników). Jeden z podopiecznych WTZ „Ognisko” uczestniczył w terapii blisko 30 lat.
Lista oczekujących na przyjęcie do WTZ wynosiła średnio 22 osoby w latach 2021-2023, a czas oczekiwania wynosił nawet do 3 lat.
Powyższe wynikało, m.in. z niskiej skuteczności działań podejmowanych przez kadrę WTZ „Ognisko”, np. brak kontaktów z lokalnymi pracodawcami, brak współpracy z powiatowym urzędem pracy czy brak organizacji praktyk zawodowych.
Stwierdzone nieprawidłowości w PCPR w Pruszkowie, polegały na:
- nierzetelnym przygotowaniu projektu powiatowego programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych, tj. bez określenia w nim wartości początkowych oraz docelowych wskaźników umożliwiających monitorowanie stopnia osiągnięcia jego celu głównego oraz celów operacyjnych;
- nierzetelnym sporządzeniu sprawozdań przekazywanych do PFRON na podstawie art. 35c ustawy o rehabilitacji, dotyczących środków wydatkowanych na działalność WTZ ogółem, środków na wynagrodzenia pracowników oraz kwoty przeznaczonej na trening ekonomiczny uczestników WTZ (łączna kwota rozbieżności wyniosła 131 542 zł);
- nierzetelnej ocenie rocznych sprawozdań z działalności WTZ „Ognisko”, za lata 2021-2022, które nie zawierały części elementów wskazanych w § 21 ust. 2 rozporządzenia w sprawie WTZ, a mimo to zostały ocenione przez PCPR pozytywnie.
Stwierdzono nieprawidłowości w WTZ „Ognisko”, polegające na:
- niezatrudnieniu psychologa od 1 marca 2023 r. do 18 kwietnia 2023 r., co stanowiło naruszenie § 13 ust. 2 rozporządzenia w sprawie WTZ;
- niedokonaniu pierwszej kompleksowej oceny realizacji indywidualnych programów rehabilitacji (IPR) przez radę programową WTZ, względem 11 spośród 15 uczestników, którzy rozpoczęli terapię w latach 2021-2023,
- niedokonaniu, w okresie trzech lat, kompleksowej oceny realizacji IPR przez radę programową WTZ wraz ze wskazaniem zajętego stanowiska w kwestii osiągniętych przez uczestników postępów w rehabilitacji, względem dwóch spośród 15 uczestników, w latach 2021-2023,
- niedokonaniu oceny indywidualnych efektów rehabilitacji (21 z 41 ocen) przez radę programową WTZ, względem 15 uczestników (wszystkich objętych badaniem NIK), w latach 2021-2023, co stanowiło naruszenie § 14 ust. 2 rozporządzenia w sprawie WTZ;
- niewyszczególnieniu, w sprawozdaniach rocznych za lata 2021-2022 z działalności warsztatu: niezbędnych do oceny działalności warsztatu elementów, co stanowiło naruszenie § 21 ust. 2 pkt 2 lit. d-e oraz pkt 3 rozporządzenia w sprawie WTZ.
W następstwie kontroli doraźnej i w związku z przygotowaniem kontroli P/24/036 „Warsztaty terapii zajęciowej dla osób z niepełnosprawnościami” NIK zorganizowała panel ekspertów, którzy widzą problem aktywizacji zawodowej niepełnosprawnych z różnych perspektyw.
Źródło: NIK