Termin i miejsce wydarzenia:
06.10.2019 (niedziela), godz. 15:00
Pawilon Czterech Kopuł
Muzeum Sztuki Współczesnej
ul. Wystawowa 1
51-618 Wrocław
Wstęp: 3 zł. Obowiązują zapisy:
Tel. (71) 712-71-81
E-mail: edukacja.pawilon@mnwr.pl
Troje artystów – Dorota Nieznalska, Jörg Herold, Katarina Pirak Sikku – podąża śladem pseudonaukowych antropologicznych badań wykorzystywanych do celów skierowanych przeciwko człowiekowi i poprzez sztukę zadaje pytania, jak wytłumaczyć resentymenty wobec obcych, ich trwałość i aktualność.
Wystawa zorganizowana w 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej.
Punktem wyjścia wystawy jest wieloczłonowa instalacja Doroty Nieznalskiej, która powstała jako efekt badań artystki w archiwum Instytutu Niemieckich Prac na Wschodzie (Institut für Deutsche Ostarbeit, IDO), założonego przez Generalnego Gubernatora Hansa Franka w Krakowie w 1940 r. Jedna z sekcji tego instytutu zajmowała się naukowym opracowaniem danych antropologicznych różnych grup etnicznych mieszkających na południu i wschodzie okupowanej Polski. Zebrane za pomocą pomiarów, ankiet, fotografii i badań lekarskich dokumenty miały służyć udowodnieniu, że wybrane grupy nie nadają się do germanizacji i w związku z tym niektóre z nich powinny ulec likwidacji.
Badania Nieznalskiej skłoniły również niemieckiego artystę Jörga Herolda, archeologa dokumentalistę, który od lat w swoich pracach podejmuje tematykę badań ras, nawiązując w nich do wywodów XIX-wiecznych teoretyków: niemieckiego antropologa J. F. Blumenbacha czy włoskiego psychiatry i kryminologa C. Lombrosa, do stworzenia nowego dzieła. Instalacja Herolda Ostarbeit jest pewnego rodzaju rozszerzeniem prac polskiej artystki i symbolicznym zamknięciem badań naukowców pracujących dla nazistowskiego instytutu.
Polsko-niemiecką perspektywę poszerza prezentacja prac Katariny Pirak Sikku ze Szwecji. Artystka, badając historię swojej rodziny należącej do grupy etnicznej Saamów, wykorzystuje zbiory archiwalne byłego Państwowego Instytutu Biologii Rasowej w Uppsali – instytucji, która była pierwszą państwową placówką na świecie zajmującą się naukowym rasizmem. Badania przeprowadzone przez instytut, zestawiające cechy typowe dla „czystej szwedzkiej etniczności”, doprowadziły w latach 30. i 40. do zwiększenia liczby osób poddanych sterylizacji – byli to m.in. niepełnosprawni fizycznie i intelektualnie, a także przedstawiciele tzw. gorszych ras. Wypracowane metody badań tego instytutu zostały później zaadaptowane i rozwinięte przez nazistowskich naukowców pracujących dla III Rzeszy.
W swojej nowej realizacji Pirak Sikku sięga do problemów współczesnych dotykających Saamów dzisiaj, ukazując wpływ tych „badań naukowych” na utratę ziemi, z której Saamowie korzystali przez wieki. Wątek kontrolowania tych bogatych w zasoby naturalne obszarów przez państwo szwedzkie jest dziś tematem, który ogólnie można określić jako dziedzictwo postkolonialne.