Źródło: NASK
Nauka matematyki dla osób z niepełnosprawnością wzroku stanowi duże wyzwanie. Naukowcy w ramach projektu EuroMath pracują nad bezpłatną aplikacją internetową, w której zintegrowane będą w jedną całość narzędzia, dostępne dla uczniów niewidomych i słabowidzących, w tym edytory formuł i grafiki, ułatwiające pracę nad treściami matematycznymi.
Państwowy Instytut Badawczy NASK jest liderem tego międzynarodowego projektu.
Opracowane narzędzia TIK (technologie informacyjno-komunikacyjne) posłużą nauczycielom i uczniom niewidomym i słabowidzącym z krajów Partnerów projektu – Holandii, Irlandii i Polski. Oprócz NASK-PIB w projekcie biorą udział: irlandzka uczelnia Dublin City University (DCU) i holenderskie królewskie centrum dla osób niewidomych i niedowidzących Koninklijke VISIO (Royal VISIO).
Projekt jest skierowany do nauczycieli i do uczniów, zasadniczo do wszystkich, ale ma cechy dostępności dla uczniów niewidomych i niedowidzących. To jest grupa dla nas priorytetowa, ponieważ inni uczniowie dają sobie radę z nauką matematyki bez wspomagania przez technologie TIK – podkreśla pracująca nad projektem dr inż. Jolanta Brzostek-Pawłowska z Zakładu Technologii Multimedialnych i Edukacyjnych NASK.
Rosnący problem niepełnosprawności wzroku
W Polsce w roku szkolnym 2016/2017 było 7506 uczniów z niepełnosprawnością wzroku, wśród nich było 251 uczniów niewidomych i 7255 uczniów słabowidzących. Większość uczy się w szkołach ogólnodostępnych, stąd skala problemu ich skutecznej edukacji rośnie. Sytuacja ta występuje we wszystkich trzech krajach uczestniczących w projekcie.
Umiejętności matematyczno-techniczne są dziś niezbędne do funkcjonowania w społeczeństwie i na rynku pracy. Ich zdobywanie – trudne dla osób niewidomych i słabowidzących – może być wspomagane przez technologie informacyjno-komunikacyjne, które ułatwiają nauczycielom uczenie, a uczniom przyswajanie wiedzy matematycznej. Formuły matematyczne i fizyczne oraz np. figury geometryczne czy wykresy są obiektami nieliniowymi, przestrzennymi, trudnymi do odczytania osobom z niepełnosprawnością wzroku. Dlatego trzeba formuły zamieniać na zapis liniowy np. w brajlu, a grafikę przedstawiać jako wydruki wypukłe (tyflografika). Jest to uciążliwe, gdyż zabiera więcej czasu i wymaga dodatkowego, poza oprogramowaniem, specjalnego sprzętu. Funkcje aplikacji EuroMath mają ułatwić dostęp do wiedzy matematycznej i ograniczać konieczność korzystania ze sprzętu specjalistycznego.
System o wszechstronnym zastosowaniu
Założeniem projektu jest uniwersalność zastosowania – elementy aplikacji powstaną zgodnie z zasadami uniwersalnego projektowania na potrzeby edukacji (UDL). To oznacza, że zarówno samej aplikacji EuroMath, jak również treści i formy matematycznych zasobów edukacyjnych tworzonych przy jej pomocy, nie trzeba będzie później dostosowywać do potrzeb użytkowników. Uczniowie z dysfunkcją wzroku będą mieli dostęp do wypracowanych w projekcie rozwiązań za pośrednictwem interfejsów graficznych, słuchowych i dotykowych, wykorzystujących mowę syntetyczną, dźwięk o stałej lub zmiennej monotoniczności, gesty dotykowe na ekranie, dotyk (wydruki brajlowskie i na papierze puchnącym). Uczniowie będą mogli korzystać przede wszystkim ze sprzętu powszechnie używanego, takiego jak laptopy i tablety z ekranami dotykowymi, również ze smartfonów oraz ze sprzętu specjalistycznego np. linijki i drukarki brajlowskiej. Aplikacja będzie dostępna w wersji językowej polskiej i angielskiej.
W projekcie biorą udział nauczyciele i uczniowie szkół podstawowych i średnich w Polsce, Holandii i Irlandii. Pozwoli to na dobre dopasowanie narzędzi do potrzeb i oczekiwań nauczycieli oraz uczniów z dysfunkcją wzroku.
Jesteśmy na etapie tworzenia oprogramowania – tworzymy narzędzia zintegrowane w jedną całość, które wspomagają pracę nad treściami matematycznymi – ich interaktywną edycję, jak i interaktywną eksplorację przez uczniów niewidomych i słabowidzących. Są to treści zelektronizowane, zapisane w coraz powszechniejszym standardzie e-publikacji EPUB3, umożliwiającym włączanie do treści publikacji elementów multimedialnych np. grafiki, przede wszystkim wektorowej w formacie SVG, co daje duże możliwości robienia wykresów czy figur w sposób dostępny dla osób niewidomych. Oprócz tego możemy włączać do tekstu formuły, odczytywane semantycznie mową syntetyczną, tworzone przy pomocy różnych interfejsów, w tym również w brajlu, który jest powszechny wśród niewidomych. Możemy też dodawać pliki dźwiękowe i wideo. Zaś interaktywność zapewniają skrypty JS, które standard EPUB3 dopuszcza, by były włączane do e-publikacji – wyjaśnia dr inż. Brzostek-Pawłowska.
Równolegle trwa etap elektronizacji treści matematycznych to znaczy przetwarzania dokumentów, np. scenariuszy lekcji dla nauczyciela, kart pracy ucznia na format e-publikacji EPUB3, które będzie można obsłużyć za pomocą aplikacji EuroMath i multimodalnych interfejsów użytkownika np. słuchowych czy dotykowych, według potrzeb i preferencji użytkownika. Kilkaset zelektronizowanych matematycznych zasobów edukacyjnych, interaktywnych i multimedialnych, polskich, irlandzkich i holenderskich będzie dostępnych w repozytorium na portalu EuroMath. Zapoczątkują rozwój międzynarodowego repozytorium otwartych matematycznych zasobów edukacyjnych dla nauczycieli i uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, dostępnych zarówno dla niewidomych i słabowidzących, jak i widzących użytkowników.