Prawo do niezależnego życia i włączenia społecznego dla osób z niepełnosprawnościami w Unii Europejskiej


Prawo do niezależnego życia i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym zostało zapisane w artykule 19 Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami (UNCRPD). W Europie tę ideę wspiera Strategia UE na rzecz osób z niepełnosprawnością na lata 2021–2030, która dąży do stworzenia społeczeństwa inkluzywnego, eliminując bariery dla 101 milionów obywateli z niepełnosprawnościami.

Sytuacja obecna

Chociaż osiągnięto postępy, wiele osób wciąż zmaga się z dyskryminacją i wykluczeniem społecznym. W 2023 roku aż 27% dorosłych w UE deklarowało niepełnosprawność, a 54% z nich odczuwało dyskryminację. Instytucjonalizacja – przestarzały model opieki, który izoluje osoby z niepełnosprawnościami – pozostaje istotnym problemem. Obecnie w instytucjach opiekuńczych mieszka ponad 1,29 miliona osób, w tym dzieci, co często uniemożliwia im niezależne życie.

Wytyczne i działania UE

Strategia UE kładzie nacisk na rozwój usług opartych na społeczności, dostępnych mieszkań oraz technologii wspomagających. Szczególną uwagę zwraca się na potrzeby dzieci, podkreślając znaczenie rodzinnego środowiska opieki zamiast instytucji. Nowe wytyczne Komisji Europejskiej z listopada 2024 roku zawierają praktyczne rekomendacje dla państw członkowskich dotyczące wykorzystania funduszy unijnych na wsparcie procesu deinstytucjonalizacji.
Mimo zaangażowania UE, wiele państw członkowskich zmaga się z problemami, takimi jak niedofinansowanie usług, brak odpowiednich mieszkań i wsparcia dla rodzin. Wciąż istnieje również piętno związane z niepełnosprawnością, które utrudnia integrację społeczną. Pandemia COVID-19 uwypukliła słabości instytucji, takie jak wysoka śmiertelność i przemoc wobec mieszkańców.
Eksperci i organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami sugerują kilka kluczowych działań:

  • Inwestowanie w usługi społecznościowe: Należy przekierować środki z instytucji na rozwój lokalnych usług wspierających.
  • Zaangażowanie osób z niepełnosprawnościami w procesy decyzyjne: Ich perspektywa jest kluczowa dla tworzenia skutecznych polityk.
  • Zmiana postaw społecznych: Kampanie edukacyjne mogą przyczynić się do zmniejszenia stygmatyzacji.
  • Monitorowanie wykorzystania funduszy: Ważne jest, aby środki unijne wspierały inkluzywne inicjatywy, a nie instytucje.

Prawo do niezależnego życia jest fundamentem praw człowieka i jednym z najważniejszych elementów rozwoju społeczeństw inkluzywnych. UE podejmuje kroki, aby to prawo stało się rzeczywistością, ale przed nami jeszcze długa droga. Skuteczna deinstytucjonalizacja wymaga współpracy na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim, aby każdy obywatel mógł cieszyć się równością i wolnością.


 

Źródło: European Parliament

Porozmawiaj z nami