Podczas wyborów w 2024 roku, Rzecznik Praw Obywatelskich, we współpracy z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, przeprowadził szeroko zakrojoną kontrolę dostępności lokali wyborczych oznaczonych jako dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Mimo że przepisy regulujące te kwestie obowiązują już od 13 lat, wyniki kontroli wskazują na liczne nieprawidłowości w ich przestrzeganiu.
Zakres i wyniki kontroli
Akcja kontrolna objęła 487 lokali wyborczych na terenie całej Polski, we wszystkich województwach. Wyniki są alarmujące: w aż 86% kontrolowanych miejsc stwierdzono naruszenia obowiązujących przepisów. Szczególnie niepokojący jest fakt, że bariery utrudniające dostęp do lokali wyborczych zidentyfikowano w otoczeniu 121 budynków, co stanowi 25% wszystkich skontrolowanych miejsc.
Najczęściej powtarzające się problemy to brak odpowiedniego oświetlenia w miejscach zapewniających tajność głosowania (48% przypadków) oraz brak odpowiednio dostosowanych stanowisk do głosowania (41%). Co więcej, w około jednej czwartej lokali komisje wyborcze nie były odpowiednio przeszkolone lub nie rozumiały wymogów dotyczących dostępności.
Kluczowe wnioski i rekomendacje
Raport wskazuje na konieczność lepszego przygotowania lokali wyborczych przez władze lokalne, takie jak wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. W wielu przypadkach brakowało podstawowej infrastruktury, takiej jak odpowiednie oznaczenia, lampki doświetlające miejsca do głosowania czy stoły dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Zaleca się również zwiększenie nacisku na szkolenia członków komisji wyborczych w zakresie dostępności, ponieważ obecny poziom przygotowania okazał się niewystarczający. Dodatkowo, istnieje potrzeba przeformułowania obowiązujących przepisów, aby były one bardziej zrozumiałe dla członków komisji, oraz uzupełnienia ich o regulacje dotyczące dostosowania otoczenia lokalu wyborczego i uwzględnienia potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
Znaczenie akcji „Wybory dostępne dla wszystkich”
Inicjatywa „Wybory Dostępne Dla Wszystkich” w 2024 roku zgromadziła 175 społeczników, którzy aktywnie uczestniczyli w kontroli. Dzięki ich zaangażowaniu znacznie zwiększono liczbę skontrolowanych lokali oraz zasięg terytorialny akcji. Inicjatywa ta podkreśla, jak istotne jest zapewnienie pełnej dostępności lokali wyborczych dla wszystkich obywateli, co jest fundamentem zasady powszechności wyborów i demokratyzacji systemu wyborczego.
Źródło: Biuro RPO