Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (PCPR) w Polsce efektywnie realizują zadania związane z dofinansowaniem zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze dla osób z niepełnosprawnościami. Pomimo ograniczonych funduszy, PCPR-y wdrażały dodatkowe zasady przyznawania dofinansowania, choć nie miały one odpowiedniego umocowania prawnego.
Problemy z finansowaniem
Według Głównego Urzędu Statystycznego, w 2021 roku około 2,3 miliona Polaków posiadało orzeczenia o niepełnosprawności lub niezdolności do pracy. W 2022 roku wpłynęło blisko 268 tysięcy wniosków o dofinansowanie z 380 samorządów powiatowych, na łączną kwotę około 440 milionów złotych. Dotyczyły one sprzętu i przedmiotów niezbędnych do rehabilitacji oraz samodzielnego funkcjonowania, takich jak protezy, kule, wózki inwalidzkie, aparaty słuchowe, lupy dla niedowidzących, pieluchomajtki i cewniki.
Po rozpatrzeniu wniosków, na rzecz 165 tysięcy osób wypłacono około 250 milionów złotych, co stanowiło 57% wnioskowanej kwoty. Oznacza to, że dofinansowanie uzyskało tylko 62% wnioskodawców. Niewystarczające środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) od lat nie zaspokajają potrzeb osób z niepełnosprawnościami, co stanowi szczególny problem dla tych, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej.
Kontrola NIK
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przeprowadziła kontrolę ośmiu PCPR-ów w województwie mazowieckim oraz zasięgnęła informacji w pozostałych 34 powiatach Mazowsza. Stwierdzono, że wdrożone rozwiązania organizacyjne umożliwiały właściwą realizację zadań, a PCPR-y pozyskiwały wiedzę o potrzebach osób z niepełnosprawnościami, co pozwalało na odpowiednią hierarchizację zadań i podział środków.
PCPR-y rzetelnie rozpatrywały wnioski i efektywnie wykorzystywały środki PFRON. Pomimo ograniczonych funduszy, ustalano dodatkowe zasady przyznawania dofinansowania, aby objąć pomocą jak największą liczbę osób z niepełnosprawnościami. Jednak brak podstawy prawnej dla tych zasad był konsekwentnie kwestionowany przez sądy administracyjne i wojewodów.
Monitorowanie i decyzje finansowe
PCPR-y monitorowały stopień wykorzystania środków i na tej podstawie proponowały zmiany w wielkości finansowania zadań z zakresu rehabilitacji społecznej. W związku z ograniczonymi zasobami finansowymi, podejmowano również decyzje o zmianach maksymalnego dofinansowania, aby efektywnie wykorzystać środki i objąć wsparciem jak największą liczbę wnioskodawców.
W 37 z 42 powiatów województwa mazowieckiego przyjęto szczegółowe zasady przyznawania dofinansowania ze środków PFRON. Regulacje te były wprowadzane w różny sposób, jednak sądy administracyjne i wojewodowie kwestionowali ich legalność z powodu braku podstaw w regulacjach ustawowych.
Wnioski NIK
NIK wskazała, że sposób rozpatrywania wniosków przez PCPR może być skutecznie zakwestionowany prawnie. Z tego względu, NIK skierowała wnioski do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o podjęcie działań mających na celu zmianę ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami. Proponowane zmiany obejmują nadanie radom powiatów uprawnienia do ustalania zasad przyznawania dofinansowania ze środków PFRON oraz jednoznaczne określenie formy rozstrzygnięcia wniosków o dofinansowanie.
Źródło: NIK