Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw jest efektem prac parlamentu nad trzema projektami ustaw, m.in. poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2897) – celem projektu było określenie i realizacja działań mogących wpłynąć na zwiększenie frekwencji w wyborach przeprowadzanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz działań zwiększających transparentność i przejrzystość procesu wyborczego. Przepisy profrekwencyjne kierowane są przede wszystkim do osób niepełnosprawnych, chorych, starszych oraz zamieszkujących miejscowości bez dostępu do transportu publicznego.
Zdaniem ustawodawcy wybory powinny odbywać się jak najbliżej (w sensie przestrzennym) obywateli i dlatego lokale wyborcze powinny być ulokowane jak najbliżej wyborców. Obecnie, zgodnie z art. 12 § 3 Kodeksu wyborczego, stały obwód głosowania obejmuje od 500 do 4000 mieszkańców. Biorąc pod uwagę strukturę zaludnienia i sytuację demograficzną na wsiach, należy wskazać, że miejscowości zamieszkałych głównie przez osoby starsze i mniej mobilne, w których mieszka mniej niż 500 mieszkańców, są tysiące. Dla takich osób dotarcie do lokalu wyborczego, który jest zlokalizowany poza miejscowością, w której mieszkają, może być trudne. Zmienione brzmienie przepisu umożliwia tworzenie obwodów głosowania dla 200 mieszkańców (Stały obwód głosowania obejmuje od 200 do 4000 mieszkańców).
Utworzenie stałego obwodu głosowania możliwe będzie również na wniosek mieszkańców (novum). W tym celu 5% wyborców musi zwrócić się ze stosownym wnioskiem do komisarza wyborczego. Komisarz będzie mógł dokonać podziału dotychczasowego stałego obwodu głosowania, jeżeli po podziale będzie istniała możliwość zorganizowania lokalu obwodowej komisji wyborczej.
Dotychczasowy rozdział 5a Kodeksu wyborczego Przekazywanie informacji o wyborach wyborcom otrzymuje nowy tytuł Działania na rzecz zwiększenia frekwencji. Ze szczególnego traktowania w procesie informowania o wyborach, obok osób niepełnosprawnych, korzystać mają również osoby, które najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat.
Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz wyborca, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 60 lat uzyskują prawo do bezpłatnego transportu z:
⦁ • miejsca zamieszkania albo z miejsca pobytu (o ile wcześniej wyborca złożył stosowny wniosek) do lokalu wyborczego właściwego dla obwodu głosowania, w którego spisie wyborców ujęty jest ten wyborca, • tzw. transport do lokalu;
⦁ lokalu wyborczego do miejsca, w którym wyborca rozpoczął podróż,
⦁ • tzw. transport powrotny.
Transport do lokalu oraz transport powrotny dla osób niepełnosprawnych i osób starszych zapewnia wójt gminy, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski. Ponadto wójt gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej zorganizuje w dniu wyborów bezpłatny gminny przewóz pasażerski dla wszystkich wyborców, jeżeli w dniu głosowania nie funkcjonuje w gminie publiczny transport zbiorowy albo gdy funkcjonuje, jednak najbliższy przystanek komunikacyjny oddalony jest ponad 1,5 km od lokalu wyborczego. Linia komunikacyjna gminnego przewozu pasażerskiego ustalana będzie w sposób uwzględniający wszystkie miasta, osiedla, wsie, osady, kolonie i przysiółki położone w obrębie stałego obwodu głosowania. Przystanki będą wyznaczane w miejscach, w których mieszka co najmniej 5 wyborców ujętych w spisie w danym obwodzie do głosowania.
Wójt najpóźniej do 10 dnia przed wyborami poda do publicznej wiadomości (BIP i w sposób zwyczajowo przyjęty, np. przez ogłoszenia) informacje o organizacji gminnego przewozu pasażerskiego ze wskazaniem linii komunikacyjnej, przystanków i godzin odjazdów.
Zadania realizowane przez wójta, związane z zapewnieniem mieszkańcom transportu do lokali wyborczych, są zadaniami z zakresu administracji rządowej zleconymi gminie. Środki na ich realizację zapewni wojewoda. Zadanie bezpłatnego przewozu pasażerskiego będzie mogło być realizowane w ramach porozumień międzygminnych.
O zamiarze skorzystania z transportu wyborca powinien powiadomić wójta w terminie do 13 dnia przed dniem wyborów. W przypadkach ponownych głosowań (druga tura w wyborach wójta albo w wyborach Prezydenta RP) zamiar skorzystania z transportu powinien być zgłoszony do 5 dnia przed dniem ponownego głosowania. Zgłoszenie zamiaru może być dokonane ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej. Po uzyskaniu zgłoszenia wójt (najpóźniej na 3 dni przed dniem głosowania) poinformuje wyborcę o godzinie transportu do lokalu.
Źródło: Prezydent.pl