W głośnej sprawie dotyczącej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) 28 czerwca 2024 roku wydał wyrok na korzyść kobiety opiekującej się swoją niepełnosprawną matką. Decyzja ta zakończyła trwający od 2020 roku spór, w którym zarówno Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO), jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) odmawiały przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego, powołując się na obowiązki alimentacyjne pozostałych dzieci matki.
Historia sprawy
Kobieta, rezygnując z poszukiwania pracy, od czerwca 2020 roku świadczyła całodobową opiekę nad swoją schorowaną i niepełnosprawną matką. W związku z tym złożyła wniosek do Wójta Gminy o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Wójt odmówił, a decyzję tę podtrzymało SKO. Podstawą odmowy była argumentacja, że obowiązek alimentacyjny ciąży na wszystkich dzieciach matki, a nie tylko na skarżącej.
Stanowisko Samorządowego Kolegium Odwoławczego i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
SKO i WSA stwierdziły, że pozostałe dzieci matki są zobowiązane do alimentacji, mimo że ze względu na swoje odległe miejsca zamieszkania oraz sytuację finansową, nie mogą one sprawować bezpośredniej opieki. Organy te uznały, że przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego skarżącej byłoby niezgodne z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego, obciążając tym samym podatników obowiązkiem alimentacyjnym.
Interwencja Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) przyłączył się do sprawy, argumentując, że decyzje SKO i WSA naruszają prawo poprzez błędną interpretację przepisów. Wskazał, że fakt posiadania przez skarżącą rodzeństwa niespełniającego warunków do opieki nie powinien stanowić kryterium negatywnego do przyznania jej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. RPO złożył skargę kasacyjną do NSA, podnosząc liczne zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
NSA przychylił się do skargi RPO, uchylając wyrok WSA oraz decyzje SKO i Wójta Gminy. Sąd stwierdził, że istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy między rezygnacją skarżącej z zatrudnienia a opieką nad matką. Podkreślił, że obowiązek opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny nie powinien być rozstrzygany przez organy administracji, lecz pozostawiony samej rodzinie. Sąd uznał, że odmowa przyznania świadczenia była nieuzasadniona, gdyż skarżąca spełnia wszystkie ustawowe przesłanki do jego otrzymania.
NSA w swoim wyroku wskazał na konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez organ pierwszej instancji z uwzględnieniem oceny prawnej sądu oraz faktu, że skarżąca spełnia warunki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Decyzja ta stanowi istotny precedens w zakresie interpretacji przepisów dotyczących świadczeń pielęgnacyjnych oraz ochrony praw osób opiekujących się niepełnosprawnymi członkami rodziny.
Źródło: Biuro RPO