Matka 24-letniego syna z orzeczoną niepełnosprawnością otrzymuje świadczenie z ośrodka pomocy społecznej w wysokości 1800 zł. Syn ma nauczanie indywidualne w szkole. Matka pyta, czy otrzyma dodatkowo świadczenie opiekuńcze związane z zamknięciem szkoły syna.
Niestety w tym przypadku świadczenie nie przysługuje. Matka nie jest osobą zatrudnioną, więc dodatkowe świadczenie opiekuńcze w związku z zamknięciem placówki nie przysługuje.
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 5 listopada 2020 r. (poz. 1961) przywrócono do 29 listopada zasiłek opiekuńczy w przypadku zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu COVID-19, do których uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna. Ale zasiłek ten przysługuje tylko ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy, z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dorosłą osobą niepełnosprawną.
Jeśli więc opiekun nie został zwolniony z obowiązku świadczenia pracy, w celu sprawowania opieki, gdyż pracy tej nie świadczył, dodatkowe świadczenie opiekuńcze nie będzie mu przysługiwało. W dalszym ciągu będzie oczywiście pobierał dotychczasowe świadczenie.
(Rozporządzenie z 5 listopada przywraca rozwiązania, o których mowa w art. 4 ust. 1 -1d ustawy „covidowej” z 2 marca 2020 r. „o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych”, a art. 4. ust 1 – 1d w taki sposób ustala, komu przysługuje pomoc).
Czy ojciec może pobierać zasiłek opiekuńczy w związku z nauką zdalną jednego z dzieci, gdyż matka zajmuje się w tym czasie drugim dzieckiem, z niepełnosprawnością, i nie może jednocześnie nadzorować dziecka, które ma uczyć się zdalnie?
Jeśli w okresie nauki zdalnej w domu jest członek rodziny, który mógłby zapewnić opiekę dziecku, to zasiłek opiekuńczy nie przysługuje. Kwestia oceny, czy ten członek rodziny jest wstanie zapewnić opiekę nad dzieckiem (np. z uwagi na sprawowanie opieki nad innym dzieckiem), jest zawsze rozstrzygana na podstawie konkretnego stanu faktycznego.
Odmiennie uregulowana jest sytuacja rodziców sprawujących opiekę nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2. Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje w takim przypadku, nawet jeśli są inni członkowie rodziny, którzy mogliby zapewnić dziecku opiekę.
Zakładamy, że w opisanej sytuacji rodzina, a konkretnie matka korzysta już z zasiłku opiekuńczego – na dziecko z niepełnosprawnością i kwestią do rozstrzygnięcia pozostaje, czy dostanie ona także dodatkowy zasiłek opiekuńczy, na czas nauki zdalnej, który przysługiwałby ojcu (obecnie – do 29 listopada, do kiedy szkoły mają być zamknięte; Dz.U.2020.1961 i Dz.U.2020.1962).
Z jakich przepisów wynikają prawa do obu typów zasiłków (zasiłku na opiekę na dziecko z niepełnosprawnością i na opiekę nad dzieckiem, które uczy się samo w ramach zdalnej szkoły)?
Zarówno wprowadzenie dodatkowego zasiłku opiekuńczego oraz termin, w jakim ma on przysługiwać zostało uregulowane przepisami szczególnymi ustawy „covidowej” z 2 marca 2020 r. (ze zmianami), a także w rozporządzeniach. Wszystkie te akty prawne odsyłają też jednak do ustawy zasiłkowej (ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz. U. z 2020 r. poz. 870), gdzie wprowadzona jest zasada, że zasiłek przysługuje danemu członkowi rodziny, gdy nie może wykonywać pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 8, gdy inny członek rodziny opieki takiej sprawować nie może.
W ustawie „covidowej” zasady przyznawania tych zasiłków zawarte zostały w art. 4 i 4a.
Zasiłki opiekuńczy, jak i dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznawany jest w trybie i na zasadach określonych w Ustawie zasiłkowej, z pewnymi wyjątkami. Okresu jego pobierania nie wlicza się do okresu, o którym mowa w art. 33 ust. 1 Ustawy zasiłkowej (a ustęp ten mówi o maksymalnej liczbie dni, na jakie można dostać taki zasiłek). Ponadto za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego na podstawie ustawy „covidowej”, zasiłek, o którym mowa w art. 32 ust. 1 Ustawy zasiłkowej (czyli taki sam zasiłek – na opiekę nad dzieckiem do lat 8, którym nikt nie może się zająć), nie przysługuje.
Ustawa zasiłkowa (art. 34) wskazuje, że zasiłek nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.
To samo można przeczytać w odpowiedzi Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, udzielonej Rzecznikowi w dniu 29 maja 2020 r., z której wynika, iż zasiłek przysługuje łącznie obojgu rodzicom, niezależnie od liczby dzieci, które wymagają opieki. Zasiłek ten nie przysługuje, jeśli drugi z rodziców dziecka może zapewnić dziecku opiekę (np. jest bezrobotny, korzysta z urlopu rodzicielskiego, czy urlopu wychowawczego).
Źródło: Biuro RPO